Διεθνής Ημέρα Μουσείων: Τα «μουσεία INFLUENCERS» αλλάζουν τον τρόπο που βλέπουμε τα μουσεία

Ποιο μουσείο έκανε λογαριασμό στο OnlyFans και γιατί; Ποιο φαγητό και ποιο γλυκό έχουν τα δικά τους μουσεία; Ποια μουσεία έγιναν εμβολιαστικά κέντρα; Ποιο μουσείο άλλαξε τη φυσιογνωμία μιας ολόκληρης πόλης; Τι κάνουν τα μουσεία στην εποχή του metoo, του Black Lives Matter και της κλιματικής κρίσης;

Αυτά είναι ορισμένα μόνο από τα ερωτήματα που απαντώνται στο νέο μου βιβλίο «μουσεία INFLUENCERS» (εκδόσεις Ι. ΣΙΔΕΡΗΣ). Και αν ο τίτλος –ίσως και το κάπως «προκλητικό» εξώφυλλο- παραξενεύουν ορισμένους, τα ίδια τα μουσεία διηγούνται πειστικά με τις επιλογές τους, τον τρόπο με τον οποίο επιτυγχάνουν τις τελευταίες δεκαετίες να επηρεάζουν ανθρώπους και αντιλήψεις.

Είναι άλλωστε γνωστή η περίπτωση του πολυεκατομμυριούχου, επί τρεις θητείες δημάρχου της Νέας Υόρκης, Michael Bloomberg, ο οποίος δωρίζοντας, το 2016, το αστρονομικό ποσό των 50 εκατομμυρίων δολαρίων στο Μουσείο Επιστημών της Βοστόνης, είχε αιτιολογήσει την απόφασή του λέγοντας πως μετά από τους γονείς του, οι συχνές επισκέψεις στο συγκεκριμένο μουσείο, κατά τη διάρκεια των παιδικών του χρόνων, ήταν εκείνες που τον επηρέασαν περισσότερο και τον διαμόρφωσαν ως άνθρωπο.

«μουσεία INFLUENCERS»

Και αν ο όρος «influencer» εύκολα και ανέξοδα αποδίδεται σε οποιονδήποτε διαθέτει έναν ισχυρό λογαριασμό στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, με πολλούς ακολούθους και εκατομμύρια… likes, στην πραγματικότητα δεκάδες πρόσωπα αλλά και θεσμοί εξακολουθούν να έχουν μεγαλύτερη και ισχυρότερη επιδραστικότητα από έναν σταρ του κυβερνοχώρου.Από τον Όμηρο, τον Σωκράτη και τον Αριστοτέλη έως την UNESCO, τον ΟΗΕ ή ακόμη και την Greenpeace…

Μέσα από απλά καθημερινά παραδείγματα, σύγχρονες πρωτότυπες έρευνες και ακριβή τεκμηρίωση, στο νέο μου βιβλίο εξετάζω τον κοινωνικό αντίκτυπο των μουσείων και την επιδραστικότητά τους σε κρίσιμα ζητήματα όπως: ο ρατσισμός, ο σεξισμός και η θέση της γυναίκας, η συμπερίληψη ΑΜΕΑ, ΛΟΑΤΚΙ+, η κοινωνική ενσωμάτωση προσφύγων, αστέγων, φυλακισμένων, η υγεία, η κλιματική κρίση, η εκπαίδευση και ο τουρισμός.

Τα μουσεία γίνονται ξανά cool

6 στους 10 Έλληνες, απαντούν σε μεγάλη έρευνα κοινού που διενεργήθηκε για τις ανάγκες του βιβλίου από την Μαρία Καρακλιούμη, πως θεωρούν πράγματι τα μουσεία influencers, ενισχύοντας την πεποίθησή μου πως το βιβλίο δεν απευθύνεται σε ένα ειδικό κοινό, ούτε μόνο στους τακτικούς επισκέπτες των μουσείων.

Σε μια πρόσφατη βιβλιοπαρουσίαση, αρκετά μετά από την κυκλοφορία του βιβλίου, διαπίστωσα άλλωστε πως τα μουσεία και ο πολιτισμός αποτέλεσαν λιγότερο το «επίκεντρο» του βιβλίου και περισσότερο το «μέσο», το «εργαλείο», για να προσεγγίσω τις αλλαγές στις αντιλήψεις της κοινωνίας και τους σύγχρονους προβληματισμούς της.

18 Μαΐου: Διεθνής Ημέρα Μουσείων

Το 1977 το Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων (ICOM), στην προσπάθειά του να αναδείξει τον ρόλο των μουσείων στη σύγχρονη κοινωνία, καθιερώνει τη 18η Μαΐου ως Διεθνή Ημέρα Μουσείων. Ζητούμενο αυτής της επετείου ήταν να γίνουν τα μουσεία φορείς πολιτισμικών ανταλλαγών «με σκοπό την ενίσχυση της μόρφωσης, την προώθηση της αμοιβαίας κατανόησης, την ειρήνη και τη συνεργασία μεταξύ των λαών».

Η φετινή επέτειος, το 2024, έχει ως θέμα «Μουσεία για την Εκπαίδευση και την Έρευνα» και το ελληνικό τμήμα του ICOM επέλεξε το Μουσείου Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού, ως τιμώμενο φορέα εκτιμώντας το εκπαιδευτικό και επιστημονικό έργο που επιτελεί.

Αν διαβάσει κάποιος τον πιο σύγχρονο ορισμό του μουσείου, εκείνον που ψηφίστηκε στην Πράγα, τον Αύγουστο του 22, από την έκτακτη γενική συνέλευση του ICOM, δεν θα δυσκολευθεί να κατανοήσει τους πολλαπλούς ρόλους που καλείται σήμερα να υπηρετήσει κάθε μουσείο: «Το μουσείο είναι ένας μόνιμος, μη κερδοσκοπικός οργανισμός, στην υπηρεσία της κοινωνίας, ο οποίος ερευνά, συλλέγει, συντηρεί, ερμηνεύει και εκθέτει τεκμήρια υλικής και άυλης κληρονομιάς. Ανοιχτά και προσβάσιμα στο κοινό, χωρίς αποκλεισμούς, τα μουσεία προάγουν την ποικιλομορφία και την αειφορία. Λειτουργούν και επικοινωνούν με επαγγελματική δεοντολογία και με τη συμμετοχή των κοινοτήτων, προσφέροντας ποικίλες εμπειρίες με σκοπό την εκπαίδευση, την ψυχαγωγία, τον αναστοχασμό και τη διάδοση της γνώσης».

«Τα μουσεία αλλάζουν τον κόσμο, μέσα από τη δική τους διαρκή αλλαγή», υποστηρίζω στο οπισθόφυλλο του βιβλίου. Μήπως ήρθε η ώρα να αλλάξουμε και εμείς τον τρόπο που βλέπουμε τα μουσεία;

Κώστας Λασκαράτος,

δημοσιογράφος ΕΡΤ, διδάκτωρ κοινωνιολογίας